Gmina Karczew

Przewodnik

Atrakcje Gminy Karczew

1. Karczew – barokowy kościół parafialny z 1737 r. pw. św. Wita. Zaprojektowany prawdopodobnie przez Jakuba Fontanę.

Świątynia powstała w latach 1732-1737. W układzie budynku zachowano kaplicę, która została elementem kościoła. Fundatorem był marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński. Prawdopodobnym projektantem budynku był Jakub Fontana, nadworny architekt królów Polski. W latach 1911-1913 kościół został częściowo przebudowany według projektu Hugona Kudery.

Murowana świątynia została wybudowana w stylu tzw. baroku piemonckiego. Jest orientowana, trójnawowa, tynkowana. Kryte blachą dachy nad korpusem budynku są dwuspadowe, a nad innymi partiami wielospadowe. Nad skrzyżowaniem naw dostrzec można sygnaturkę, nad prezbiterium – wieżyczki. Fasada budynku jest dwukondygnacyjna, w której dominują faliste i wklęsłe linie.

Wnętrze utrzymane jest w stylu barokowy, a uwagę zwraca ozdobiona motywami rybackimi drewniana ambona, chrzcielnica z czaszą z czerwonego marmuru, dziecięcy nagrobek z 1601 r. z fragmentem „Trenów” Jana Kochanowskiego oraz gotycki krzyż. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Karczewskiej, który zasłaniany jest obrazem przedstawiającym św. Józefa.

Kościół został wpisany do rejestru zabytków w 1958 r.

2. Karczew – Królewicz św. Kazimierz i Chrystus w grobie.

Obrazy namalowane przez Michała Elwiro Andriollego w końcu XIX w. stanowią ważny element wystroju kościoła.

Michał Elwiro Andriolli był rysownikiem i malarzem, który mieszkał w pobliskim majątku Brzegi nad Świdrem. Artysta był parafianinem miejscowego kościoła.

Duży obraz św. Kazimierza znajduje się w bocznym ołtarzu, a mniejszy, Chrystusa w grobie, w bocznej nawie.

Andriolli zaprojektował też inne elementy wystroju karczewskiej świątyni jak chorągwie oraz drzwi.

3. Karczew – renesansowa tablica fundacyjna z 1595 r. przedstawiająca kupca warszawskiego Melchiora Walbacha.

Tablica pierwotnie znajdowała się w tzw. kaplicy walbachowskiej, którą ufundował Melchior Walbach.

Poprzedni kościół spłonął w 1602 r., a tablicę obecnie można obejrzeć na zewnętrznej ścianie kościoła św. Wita.

Płaskorzeźba przedstawia wykutą w czerwonym marmurze postać Melchiora Walbacha i herb jego rodu, a łacińska sentencja głosi: „Sive morimur sive vivimus Christi sumus.”, czyli „Czy umieramy, czy żyjemy, do Chrystusa należymy”.

Tablica ma ogromną wartość historyczną i artystyczną. Na Mazowszu renesansowe tablice fundacyjne mieszczan należą do rzadkości.

Karczew – tablice w kościele

Tablica z 1980 r. ufundowana w 150. rocznicę wybuchu powstania listopadowego. Na tablicy umieszczona jest sentencja autorstwa Czesława Miłosza: „Przeciw milczeniu, które jest niewolą” oraz intencja fundatorów tablicy.

Tablica z 1984 r. ufundowana w 190. rocznicę wybuchu powstania kościuszkowskiego. Na tablicy umieszczony jest wizerunek Tadeusza Kościuszki.
Pod nim znajduje się napis: „1794-1984 w sto dziewięćdziesiątą rocznicę powstania kościuszkowskiego na ziemi karczewskiej”.

Tablica poświęcona żołnierzom AK IV Rejonu „Koralewo-Fromczyn” w Otwocku VII Obwodu „Obroża”. Tablica upamiętnia żołnierzy AK, którzy w latach 1939-1944 zaginęli bądź polegli w walkach o niepodległość Polski.

Tablica z 2012 r. poświęcona Janowi Kieliszczykowi, organiście parafii św.
Wita w Karczewie w latach 1916-1950. Na tablicy znajduje się informację, że Jan Kieliszczyk był także kompozytorem i założyciele chóru „Harfa”. Tablicę ufundowała rodzina oraz parafianie.

Tablica poświęcona ks. Władysławowi Żaboklickiemu, proboszczowi karczewskiej parafii w latach 1906-1911 i 1916-1918. Zmarły 24 II 1918 r. proboszcz był, jak podaje tablica, wychowawcą i działaczem na niwie społecznej i kościelnej.

Tablica poświęcona ks. Józefowi Stolarskiemu, proboszczowi karczewskiej parafii w latach 1926-1953. Zmarły 14 VIII 1953 r. proboszcz był, jak podaje tablica, gorliwym duszpasterzem i zasłużonym administratorem parafii.

Tablica upamiętniająca Dariusza Brylskiego, tragicznie zmarłego w 1980 r. członka grupy oazowej. Tablicę ufundowali przyjaciele z grupy oazowej. Znajduje się na niej napis: „Służył Bogu, który rozweselał młodość jego. Panie daj mu wieczną radość”.

Tablica poświęcona ks. bp. Władysławowi Miziołkowi, wikariuszowi karczewskiej parafii w latach 1940-1944. Tablica zawiera wizerunek bp. Miziołka, jego herb biskupi oraz sentencję.

Tablica upamiętniająca wizytę prymasa ks. Stefana Wyszyńskiego w karczewskiej świątyni w 1979 r. Tablica upamiętnia dzień dziękczynienia, który obchodzony był 11 III 1979 r. Parafianie dziękowali Bogu za powołanie na Stolicę Piotrową Karola Wojtyłę jako Jana Pawła II, za 30 lat służby prymasowskiej kard. Stefana Wyszyńskiego oraz za 25 lat służby pasterskiej w karczewskiej parafii ks. dr. Edwarda Święckiego. Mszy św. przewodniczył ks. bp Władysław Miziołek, a słowo Boże wygłosił prymas Wyszyński.

Tablica poświęcona abp. Aleksandrowi Kakowskiemu, który w 1915 r. konsekrował przebudowany kościół w Karczewie. Na tablicy umieszczono wizerunek abp. Kakowskiego oraz łaciński napis przypominający konsekrację kościoła w 1915 r

4. Karczew – klasycystyczna, murowana dzwonnica z przełomu XVIII i XIX wieku.

Arkadowa dzwonnica ma otwartą konstrukcję. Dach opiera się na czterech filarach.

W dzwonnicy znajdują się trzy dzwony: Józef, Franciszek i Antoni, które napędzane są elektrycznie. Zostały poświęcone w 1946 r. przez ks. prymasa Augusta Hlonda i bp. Majewskiego. Poprzednie dzwony, które pochodziły z XVII w., zostały wywiezione przez Niemców w 1941 r.

5. Karczew – figura Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej z 1905 r.

Wykonana przez prof. Mazurka figura stanęła na terenie kościelnym dla uczczenia 50 rocznicy ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny przez papieża Piusa IX. Na cokole znajduje się napis: „Pod Twoją obronę uciekamy się. Na pamiątkę 50-letniego jubileuszu Niepokalanego Poczęcia N.M.P. 1904 roku”.

Figura Maryi Niepokalanie Poczętej wymaga renowacji.

6. Karczew – pomnik Chrystusa Króla z 1932 r.

Pomnik został ufundowany przez karczewskich kupców na pamiątkę odzyskania niepodległości przez Polskę. Znajduje się na skwerze, nieopodal kościoła.

Piaskowcowo-wapienna figura Chrystusa znajduje się na wysokim cokole, na którym umieszczono napis: „Króluj i błogosław nam Chryste. Na pamiątkę odzyskania niepodległości Polski. Ofiara obywateli kupców Karczewia. 30 października 1932 r.” Pomnik jest ogrodzony, a w 2012 r. został poddany renowacji.

7. Karczew – figura św. Antoniego z 1947 r.

Na cokole widnieje napis: „Święty Antoni padewski opiekuj się nami i uproś nam łaskę u Boga, dnia 13 czerwca 1947 r. Fundatorzy Antoni i Marianna Laskus”.

8. Karczew – kamień z 1993 r. poświęcony Michałowi Elwiro Andriollemu.

Kamień przed wejściem na teren kościoła sfinansowało Towarzystwo Przyjaciół Karczewa. Pomnik z napisem: „Żył i tworzył wśród nas” został odsłonięty w 1993 r., w setną rocznicę śmierci artysty.

9. Karczew – skwer Ofiar Katynia z pomnikiem i dębami pamięci poświęconymi trzem zamordowanym mieszkańcom Karczewa.

Uroczyste otwarcie Skweru Ofiar Katynia miało miejsce w 2012 r. Odsłonięto wtedy tablicę poświęconą kpt. Bronisławowi Buniakowskiemu, por. Zygmuntowi Kwiatkowskiemu oraz asp. Tomaszowi Bednarskiemu, mieszkańcom Karczewa, którzy zostali zamordowani w 1940 r. Zamontowano tablice informacyjne poświęcone każdemu z zamordowanych oraz posadzono trzy dęby pamięci w ramach programu „Katyń… ocalić od zapomnienia”.

10. Karczew – pomnik z 1983 r. poświęcony mieszkańcom miasta poległym za ojczyznę.

Pomnik znajduje się na karczewskim rynku. Na jego szczycie znajduje się orzeł z rozpostartymi skrzydłami. Na piaskowcowym cokole znajduje się napis: „Polegli, abyśmy mogli żyć. 1918, 1939, 1945. Społeczeństwo Miasta i Gminy Karczew” oraz rok powstania miasta (1548) i rok fundacji obelisku (1983). Na tylnej płycie, obok herbu Karczewa, jest informacja o fundatorach postumentu.

11. Karczew – pomnik ciuchci z 1998 r. upamiętniający funkcjonowanie kolei w Karczewie w latach 1914-1963.

Ustawiony na cokole parowóz znajduje się przy ul. Adama Mickiewicza, w miejscu, w pobliżu którego dawniej znajdowały się tory. Powstał z inicjatywy członków Komitetu Obchodów 450-lecia Karczewa. Jego zadaniem jest upamiętnienie kolejowej historii Karczewa, w którym od 1914 r. do 1963 r. funkcjonowała kolej wąskotorowa. Od 1914 r. Kolej Jabłonowska łączyła przez Warszawę Jabłonnę z Karczewem. W 1952 r. wstrzymano ruch na trasie z Warszawy do Otwocka, pozostawiając odcinek z Otwocka do Karczewa, który funkcjonował do 1 IV 1963 r. jako ostatnia użytkowana część Kolei Jabłonowskiej.

Na terenie Karczewa można znaleźć pozostałości po kolejce wąskotorowej, a jedną z nich jest budynek stacyjny wraz z parowozownią położony przy ul. Dojazd, który został zaadaptowany do innych celów.

12. Karczew – budynek dawnej plebanii z 1910 r. Obecnie siedziba Centrum Historycznego Ziemi Karczewskiej Muzeum „Stara Plebania”.

Murowany budynek jest parterowy, otacza go ogród. Elementem charakterystycznym jest ryzalit i trójkątny tympanon nad wejściem.

Muzeum „Stara Plebania” zajmuje się gromadzeniem i ekspozycją materiałów związanych z historią Karczewa i jego okolic. W muzeum znajduje się pięć sal wystawienniczych. Cztery sale mają wiodący temat, który obrazuje fragment dziejów Karczewa. Piąta sala, to sala wystaw czasowych.

13. Karczew – prom Karczew – Gassy, który został reaktywowany w 2014 r.

Prom na Wiśle między Karczewem a Gassami ma długą historię i funkcjonował do lat 60. XX w. Został reaktywowany latem 2014 r.

Prom odpłatnie przewozi zarówno ludzi jak i samochody. Czynny jest codziennie od kwietnia do listopada w zależności od stanu Wisły.

Przeprawa organizowana jest przez prywatnego przedsiębiorcę i cieszy się dużym zainteresowaniem.

14. Karczew – przydrożna, rokokowa kapliczka z XVIII w. z figurą św. Leonarda.

Kapliczka znajduje się przy zbiegu ul. Żaboklickiego i Częstochowskiej. Drewniana kapliczka zdobiona jest w stylu rokokowym, a we wnęce znajduje się barokowa rzeźba św. Leonarda, patrona więźniów i jeńców. Jej fundatorami byli powstańcy kościuszkowscy.

Jak głosi miejscowa legenda, w miejscu postawienia kapliczki odpoczywał Tadeusz Kościuszko, zmierzając do rosyjskiej niewoli.

15. Karczew – klasycystyczna kaplica cmentarna Bielińskich z 1828 r.

Murowana, wolnostojąca kaplica została ufundowana przez rodzinę Bielińskich, ale ukończyła ją rodzina Kurtzów, której herb widnieje nad wejściem. Kaplica została wpisana do rejestru zabytków w 1964 r.

16. Karczew – drewniany budynek dawnej karczmy z XIX w.

Budynek znajduje się u zbiegu ulic Warszawskiej i Świderskiej. Obecnie pełni funkcje mieszkalne.

Jest to parterowy budynek o charakterystycznym wyglądzie dla epoki. Zachowały się oryginalne drzwi.

17. Karczew – jezioro Moczydło.

Położone w południowo-zachodniej części miasta jezioro sprawdza się jako miejsce wypoczynkowe. Znajduje się przy nim piaszczysta plaża oraz wypożyczalnia sprzętu wodnego.

18. Karczew – cmentarz żydowski z XIX w.

Kirkut położony jest przy ul. Otwockiej i zajmuje powierzchnię ok. 2 ha. na jego terenie zachowało się ok. 400 nagrobków.

Cmentarz służył licznej społeczności żydowskiej Karczewa i Otwocka. W czasie II wojny światowej był miejscem egzekucji. Po 1945 r. kirkut uległ znacznej dewastacji.

Większość macew została zniszczona lub wywieziona, a na cmentarzu urządzono kopalnie piasku. W 2012 r. cmentarz został ogrodzony i uporządkowany, co w dużym stopniu zahamowało proces niszczenia nekropolii. Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków w 1989 r.

19. Karczew – cmentarz żydowski, tzw. otwocki z pocz. XX w.

Cmentarz znajduje się miedzy ulicami Andriollego i Czerwona Droga, w pobliżu granicy Karczewa z Otwockiem.

Lokalna społeczność żydowska korzystała z cmentarza w Karczewie przy ul. Otwockiej, ale wzmożony ruch letniskowy i sanatoryjny w końcu XIX w. sprawił, że konieczne stało się utworzenie nowej nekropolii. Służyła ona głównie otwockim letnikom i kuracjuszom.

Lata II wojny światowej przetrwał w dobrym stanie, ale okres powojenny przyniósł zniszczenia i dewastację, którą powstrzymano w 2002 r., kiedy powstał Komitet Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich. Jest to jeden z najlepiej zachowany cmentarzy żydowskich na terenie województwa mazowieckiego. Znajduje się na nim ok. 1200 nagrobków, wśród których wiele ma dużą wartość historyczną i artystyczną. Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków w 1991 r.

20. Całowanie – krzyż z 1936 r. upamiętniający oswobodzenie z rąk bolszewickich ks. bp. Czesława Sokołowskiego w 1920 r.

Granitowy, ogrodzony krzyż znajduje się przy drodze z Całowania do Sobiekurska. W czasie wojny polsko-bolszewickiej przez Całowanie przejeżdżał pomocniczy biskup siedlecki Czesław Sokołowski. Został pojmany przez bolszewików i miał zostać publicznie osądzony i rozstrzelany. Z rąk oprawców uratowali go mieszkańcy Całowania, którzy ukryli biskupa w piecu sołtysa wsi Piotra Kociszewskiego, a następnie umożliwili mu ucieczkę. Wydarzania te zostały upamiętnione krzyżem.

21. Całowanie – pomnik z 1981 r. położony w miejscu egzekucji żołnierzy AK w 1942 r.

Pomnik ma formę umieszczonego na cokole nagrobka z ukośnie położoną płytą z piaskowca. Widnieje na niej napis: „W tym miejscu dnia 17 VII 1942 r. zginęli z rąk faszystów niemieckich: Drewitz Teodor lat 70, właściciel majątku Całowanie, Tokarski Andrzej, por. WP, Możejko Henryk, podchor. WP, Młynarski Jan urzęd. pocztowy, Koene Jerzy, nar. greckiej. Bojownikom o wolność pokój i demokrację Koło ZBoWiD Karczew 19 VII 1981 r.”

22. Glinki – most kolejowy na Wiśle z 1954 r.

Most znajduje się na trasie Łuków – Skierniewice. Jednotorowa przeprawa jest stalowa i składa się z sześciu przęseł.

Znajduje się na niej drewniana kładka. Most ma 620,9 m długości i 4,8 m szerokości. Obiekt zaprojektował Witold Szlązkiewicz, a wykonała firma Mostostal Warszawa S.A.

W tym miejscu istniały też wcześniejsze przeprawy mostowe.

Most jest często wykorzystywany jako miejsce sesji zdjęciowych nowożeńców. Jest także chętnie odwiedzany przez turystów.

23. Glinki – podworski park krajobrazowy z poł. XIX w. o powierzchni 1,44 ha.

Park jest pozostałością zespołu dworskiego z XIX w., który uległ zniszczeniu po II wojnie światowej. Jego właścicielami w XX w. były rodziny Rucińskich, Kobylińskich oraz Zawadzkich.

Po II wojnie światowej majątek został rozparcelowany, a na terenie folwarku powstała spółdzielnia produkcyjna, która przyczyniła się do zniszczeń.

Park porośnięty jest drzewami liściastymi, głównie: klonami, kasztanowcami, lipami i jesionami.

Spośród dawnych zabudowań zachowała się murowana oficyna z końca XIX w.

Zachowała się także neogotycka figura Matki Bożej z 1891 r., która stoi na obrzeżach parku.

24. Otwock Mały – przydrożna kapliczka z figurą Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej z 1930 r.

Kapliczka została ufundowana przez mieszkańców Otwocka Małego. Na cokole widnieje napis: „Matko Przenajświętsza błogosław Ojczyznę naszą i nas. 20 sierpnia 1920 rok”.

Kapliczka jest odrestaurowana, ogrodzona, a w jej pobliżu rosną żywotniki.

25. Sobiekursk – przydrożna, oszklona kapliczka z 1957 r.

26. Otwock Wielki – zabytkowa aleja lipowa na drodze z Karczewa do pałacu w Otwocku Wielkim.

Aleja leży na osi łączącej kościół parafialny w Karczewie z pałacem w Otwocku Wielkim, tworząc naturalny tunel. Składa się z kilkudziesięciu lip drobnolistnych rosnących po obu stronach drogi.
Aleja jest pomnikiem przyrody i jest chroniona przez prawo.

27. Otwock Wielki – jezioro Rokola – pozostałość po zakolu Wisły ciągnie się od Nadbrzeża, przez Otwock Wielki po Władysławów.

Malowniczo położone jezioro jest chętnie wykorzystywane przez wędkarzy oraz kajakarzy W środkowej części okala teren pałacu w Otwocku Wielkim. Urozmaicona linia brzegowa zachęca do spacerów. Nad jeziorem brakuje jednak plaż i dogodnych dojść do wody.

28. Otwock Wielki – barokowy pałac z końca XVII w. Jeden z najpiękniejszych barokowych pałaców na Mazowszu.

Pałac prawdopodobnie powstał w latach 1682-1689. Ufundował go Kazimierz Bieliński, późniejszy marszałek wielki koronny. Autorem projektu był prawdopodobnie Tylman z Gameren, holenderski architekt kojarzony z wieloma zabytkami polskiego baroku. W 1757 r. pałac został przebudowany zgodnie ze współczesnymi tendencjami. Podobnie stało się w 1850 r. Na przełomie XIX i XX w. niezamieszkały pałac niszczał. W czasie I wojny światowej został ograbiony i zdewastowany przez wojska niemieckie. Przetrwał II wojnę światową w nienaruszonym stanie i w okresie PRL został odrestaurowany i wykorzystywany przez władze państwowe. Od 2004 r. w pałacu znajduje się Muzeum Wnętrz, oddział Muzeum Narodowego w Warszawie.

Budynek pałacu składa się dwupiętrowego korpusu głównego, bocznych alkierzy, oficyn połączonych z korpusem arkadowymi podcieniami oraz okrągłych wież. Fasada frontowa posiada ryzalit z trójkątnym tympanonem, na którym widnieje scena bachanaliów.

Wnętrza pałacu są ozdobione stiukami i malowidłami. Dachy pokryte są dachówką, a wieże posiadają blaszane hełmy. Na parterze znajduje się sień, jadalnia oraz szereg innych pomieszczeń. W lewym skrzydle pałacu odtworzono pomieszczenia belwederskie z czasów Józefa Piłsudskiego. Na I piętrze jest westybul i sala balowa. Z pierwotnego, siedemnastowiecznego wystroju wnętrz zachowały się dekoracje Sali Horacego. W otoczeniu pałacu zachował się klasycystyczny dwór z XVIII w. oraz barokowe zabudowania gospodarcze z 1763 r. W ich skład wchodzi spichlerz, obora i stajnia.
Na terenie znajdują się także budynki browaru z XVIII w. i chlewni z przełomu XVIII i XIX w.

Zespół pałacowy został wpisany do rejestru zabytków w 1964 r.

29. Ostrówek – kościół parafialny z 1932 r. pw. św. Izydora. Nawiązuje do stylu romańskiego.

Kościół stoi w miejscu wielu poprzednich świątyń. Poprzednią (z 1850 r.) w 1931 r. strawił pożar.

Parafia powstała 1798 r., a wcześniej istniała tutaj filia parafii w Górze Kalwarii. Obecna świątynia powstała staraniem proboszcza Aleksandra Frąckiewicza, a jej projekt wykonał prof. Bohdan Pniewski.

Konsekracja miała miejsce 15 X 1932 r., a dokonał jej bp Henryk Przeździecki. Kościół został zniszczony w 1944 r. i odbudowany po wojnie.

Wokół cmentarza przykościelnego znajduje się szpaler starych kasztanowców i 2 lipy.

30. Ostrówek – murowana brama-dzwonnica z 1850 r.

Okazała dzwonnica powstała w 1850 r. wraz z poprzednim kościołem zgodnie ze staraniami ówczesnego proboszcza Jana Strussa.

31. Ostrówek – pomnik z 2009 r. upamiętniający bitwę pod Ostrówkiem w 1809 r.

Bitwa miała miejsce w nocy z 2 na 3 maja 1809 r. i była jednym ze starć zbrojnych wojny polsko-austriackiej. Wojsko polskie pod wodzą gen. Michała Sokolnickiego zdobyło austriacki przyczółek nad Wisłą i zniszczyło budowany most. Uniemożliwiono tym samym austriackiemu wojsku przeprawę przez Wisłę, co w ostateczności zadecydowało o zwycięstwie strony Polskiej w całej wojnie.