Przewodnik
Gmina Wiązowna
Atrakcje Gminy Wiązowna
1. Wiązowna – klasycystyczny kościół parafialny z 1797 r. pw. św. Wojciecha.
Kościół jest drugim, który powstał w wiązowskiej parafii od 1580 r. Pierwszy znajdował się na terenie obecnego cmentarza parafialnego, ale na skutek wylewów Mieni najpierw został zamieniony na kaplicę cmentarną, a później uległ zniszczeniu. Obecna świątynia została wybudowana staraniem proboszcza, ks. Kazimierza Czerwińskiego i przy wsparciu finansowym Marii z Lubomirskich Radziwiłłowej. Budynek zaprojektował prawdopodobnie Szymon Bogumił Zug. Budowano go w latach 1794-1797, a konsekracji dokonał w 1890 r. bp Kazimierz Ruszkiewicz. W sierpniu 1944 r. kościół uległ częściowemu zniszczeniu, ale po wojnie przywrócono go do pierwotnego wyglądu. W 2000 r. świątynia została odrestaurowana.
Jednonawowy, murowany, otynkowany kościół został wybudowany w stylu empire, odmianie klasycyzmu. Uwagę zwraca piękny portyk z kolumnami jońskimi wspierającymi trójkątny fronton z napisem: „Dom Boży”.
Wnętrze kościoła nie współgra z jego wyglądem zewnętrznym. W środku znajdują się neoromańskie, utrzymane w ciemnej kolorystyce ołtarze z 1883 r. W ołtarzach bocznych znajdują się obrazy autorstwa Wojciecha Gersona: św. Wojciecha i Matki Bożej podającej różaniec św. Dominikowi, który zasłaniany jest obrazem św. Maksymiliana Kolbego. W świątyni znajdują się organy z 1904 r. Ściany i sufit ozdobione są motywami z życia św. Wojciecha, a także wizerunkami innych świętych.
W neoromańskim ołtarzu głównym znajduje się kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, która jest zasłaniana obrazem Chrystusa Ukrzyżowanego. Po bokach znajdują się figury św. św. Antoniego i Stanisława Kostki.
Kościół wraz z dzwonnicą od 1962 r. znajduje się w rejestrze zabytków.
Tablica poświęcona jest żołnierzom AK VII obwodu „Obroża” rejonu Wiązowna.
2. Wiązowna – murowana plebania z 1905 r.
Plebania powstała staraniem ks. Hipolita Rostkowskiego.
3. Wiązowna – zabytkowy cmentarz parafialny założony ok. 1773 r. Dawna nekropolia przykościelna.
Cmentarz w Wiązownie ma wyjątkową wartość, ponieważ znajduje się w miejscu dawnej nekropolii przykościelnej. Dawny, drewniany kościół zamieniono na kaplicę cmentarną, wokół której rozrastał się cmentarz. Obecnie jego układ jest bardzo zmieniony względem pierwotnego. Najstarsze nagrobki pochodzą z I poł. XIX w.
Na szczególną uwagę zasługują: resztki nagrobka dziedzica Wiązowny Michała Rydeckiego z 1824 i 1842 r., mogiła powstańcza z 1863 r., nagrobna płyta rosyjskiego kapitana Goczałkowa z 1879 r., secesyjny grób Ormianina Władysława z 1900 r.
Miejscem pamięci jest mogiła żołnierzy poległych w latach 1939-1945.
4. Wiązowna – drewniana dzwonnica z ok. 1828 r.
Wykonana prawdopodobnie z materiałów pochodzących ze starego kościoła. Dzwonnica wykonana jest w technice słupowo-ryglowej, oszalowana pionowymi deskami. W środku znajdują się trzy dzwony.
5. Wiązowna – skwer im. gen. Stefana Grota-Roweckiego z pomnikiem odsłoniętym w 2015 r.
Skwer i pomnik zostały udostępnione w 2015 r. Rok później odsłonięto rzeźbione popiersie gen. Stefana Grota-Roweckiego umieszczone na kamieniu.
Na frontowej części pomnika znajduje się tablica poświęcona generałowi. Z drugiej strony umieszczono tablicę poświęconą żołnierzom poległym w latach II wojny światowej. Wypisano na niej nazwiska poległych mieszkańców Wiązowny i okolic.
6. Wiązowna – kopiec-pomnik na powstańczej mogile z 1904 r. Kopiec jest prawdopodobnie pozostałością średniowiecznego grodziska.
Na kopcu znajdują się trzy pomniki. Najstarszy jest metalowy krzyż na cokole z 1904 r. Powstał on w 45-lecie zarazy, jaka panowała w 1859 r. Obok znajduje się kamień z 1989 r. upamiętniający żołnierzy walczących w II wojnie światowej. Najnowszy jest kamień z 2005 r., który upamiętnia żołnierzy Józefa Piłsudskiego, broniących ufortyfikowanego odcinka Wiązowna w czasie bitwy warszawskiej w 1920 r.
U podnóża kopca zespół fortyfikacji z 1915 r., składający się z czterech schronów żelbetowych.
7. Wiązowna – aleja drzew obok parku z pomnikową lipą.
8. Wiązowna – neobarokowy zespół pałacowo-parkowy Lubomirskich z II poł. XVIII w. Obecnie obiekt w rękach prywatnych.
Pałac wybudowano dla Marii z Lubomirskich Radziwiłłowej, a autorem projektu był prawdopodobnie Szymon Bogumił Zug. Do II wojny światowej znajdował się w rękach prywatnych, później w rękach państwa, a od 1999 r. należy do spadkobierców.
Pałac jest piętrowy o nieregularnej bryle. Od frontu ryzalit z gankiem, podobny znajduje się także w jednej z bocznych elewacji.
9. Emów – pomnikowy dąb Mazowiecki Bartek. Drzewo ma ok. 400 lat, blisko 580 cm w obwodzie i 25 m wysokości.
Dąb szypułkowy jest pomnikiem przyrody, który znajduje się w Rezerwacie przyrody Świder.
W jego pobliżu można znaleźć wiele chronionych gatunków roślin i drzew. Przepływa tutaj także rzeka Mienia.
10. Emów – Góra Sobotów – zespół umocnień z lat 1915-1920 wchodzący w skład fortyfikacji Przedmościa Warszawa.
Pozycja składa się z 11 żelbetowych obiektów w stanie ruiny, a także dobrze zachowanego układu rowów strzeleckich i reliktów schronów polowych. Umocnienia zapewniały obserwację Szosy Lubelskiej, co sprawdzało się przy kierowaniu artylerią.
Umocnienia na Górze Sobotów nie wzięły udziału w obronie, do czego zostały zbudowany przez Niemców.. Zostały wykorzystane tylko w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Podczas II wojny światowej Niemcy z nich nie skorzystali, a później sowieci wysadzili fortyfiakcje.
11. Emów – ufortyfikowany odcinek Wiązowna 1920 – odcinek Przedmościa Warszawa, który został wykorzystany w celu obrony Warszawy przed bolszewikami w 1920 r.
Umocnienia zostały wybudowane przez Niemców w 1915 r. w celu obrony Warszawy przed odbiciem jej przez Rosjan.
W czasie I wojny światowej nie zostały jednak wykorzystane.
Skorzystali z nich Polacy, którzy po rozbudowaniu umocnień bronili się w nich w czasie wojny polsko-bolszewickiej.
Fortyfikacje odegrały też pewną rolę w czasie II wojny światowej.
12. Emów – pomnik z 1907 r. na mogile powstańców styczniowych.
Mogiła położona jest na nadświdrzańskiej skarpie, gdzie w 1863 r., w miejscu dawnej mogiły cholerycznej, pochowano 2 lub 3 powstańców z oddziału Ziemomysła Kuczyka.
Kamienny pomnik zwieńczony krzyżem ufundował w 1907 r. Józef Skibiński, a w 2005 r. został on wyremontowany.
13. Malcanów – krzyż w miejscu zrzutu alianckiego w 1944 r. na zrzutowisko Pierzyna.
Zrzut został wykonany w nocy z 3 na 4 kwietnia 1944 r. Miejsce zrzutu zostało wybrane ze względu na znaczne oddalenie od posterunków niemieckich w Otwocku i Mińsku Mazowieckim, a także na osłonięcie terenu przez drzewa i wydmy.
Zrzucono 9 zasobników i 6 miękkich paczek. Ze spadochronem skoczyło także 4 cichociemnych.
14. Pęclin – kapliczka w miejscu ujawnienia się oddziałów Armii Krajowej przed Armią Czerwoną w 1944 r.
Murowana kapliczka powstała na pocz. XX w. W 1944 r. oddział AK dowodzony przez por. M. Mazowieckiego zebrał się przy kapliczce, by nawiązać kontakt z Armią Czerwoną. Odprawiono Mszę św. i defiladę. Już w dzień po ujawnieniu rozpoczęły się aresztowania żołnierzy przez NKWD. Wielu z nich trafiło do gułagu.
15. Pęclin – torfowisko Biały Ług – torfowisko wysokie leżące na granicy Warszawy i gminy Wiązowna.
16. Glinianka – drewniany kościół parafialny z 1763 r. pw. św. Wawrzyńca. Perła drewnianej architektury sakralnej na Mazowszu.
Kościół stoi w miejscu poprzedniej świątyni z XVI w. Parafia w Gliniance, ówczesnym Wawrzyńczewie, została erygowana w 1556 r. z części parafii Kołbiel. W 1883 r. dobudowano dwie zakrystie, murowaną i drewnianą. Kościół w XXI w. przeszedł gruntowną modernizację, wyremontowano elewację i wymieniono poszycie dachowe, a także odnowiono wnętrze. Świątynia pojawia się w serialach „Plebania” i „Ojciec Mateusz”.
Modrzewiowy kościół wykonany jest w konstrukcji zrębowej, oszalowany poziomymi deskami, jednonawowy i orientowany. Dach dwuspadowy, kryty gontem, zwieńczony wieżyczką. Kruchty dostawione od frontu i z boku nawy.
Wnętrze udekorowane motywami z XVIII, XIX i XX w. W czasie przebudowy cofnięto prezbiterium. Wystrój w znacznej mierze barokowo-ludowy. Uwagę przykuwają dwa ołtarze boczne, ambona i późnogotycki krucyfiks z II poł. XVI w. W prawym ołtarzu znajduje się obraz Matki Bożej Glinieckiej, który jest kopią Madonny Sykstyńskiej.
W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz Chrystusa Ukrzyżowanego. Wieńczą go figury św. św. Piotra i Pawła.
Kościół został w 1962 r. wpisany do rejestru zabytków.
17. Glinianka – drewniana dzwonnica z XIX w.
Dzwonnica powstała na miejscu starszej, z XVII w. Wyglądem przypomina poprzednią. Jest konstrukcji słupowo-ramowej, trzykondygnacyjna, na planie kwadratu, kryta gontem. W środku znajdują się dwa dzwony: św. Wawrzyniec i św. Stanisław.
18. Glinianka – drewniane rzeźby są pokłosiem plenerów rzeźbiarskich, które odbywają się co roku w Gliniance.
Rzeźba smoka o imieniu Zapałek powstała z okazji 100-lecia OSP w Gliniance w 2017 r.
Kapliczka z figurą Chrystusa Miłosiernego powstała podczas pleneru w 2016 r.
W Gliniance odbywają się plenery rzeźbiarskie, a część wykonanych rzeźb przechodzi w ręce gminy Wiązowna, na której zlecenie ustawiane są one przy drogach.
19. Glinianka – tablica poświęcono żołnierzom poległym w latach 1918-1920.
Na tablicy znajdują się nazwiska poległych: Gacko Stanisław, rolnik, Dróżdż Feliks, rolnik, Kąkol Franciszek, rolnik, Ładno Józef, rolnik, Możdżanek Józef, rolnik, Orłowski Jan, rolnik, Poszyłek Michał, rolnik, Rafał Jan, rolnik, Żelazo Jan, rolnik.
Tablica upamiętniająca ks. Władysława Nowaka, proboszcza parafii w Gliniance, który w 1995 r. zginął ratując tonące dziecko.
20. Glinianka – pomnik z 1999 r. poświęcony żołnierzom AK z obwodu „Mewa – Kamień”.
Głaz z tablicą upamiętnia żołnierzy AK, którzy polegli w 1943 r. Napis głosi: „Chwała Żołnierzom Armii Krajowej Obwód Mewa 2 Ośrodek Glinianka – Siennica Poległym w 1943 r. ppor. Henryk Allery, Stefan Rusiński, Czesław Michalik, Zygmunt Grodzicki, Józef Andrzejewski, NN – narod. żydowskiej. Koledzy Z Placówki AK Glinianka 1999 r.”
21. Glinianka – Izba Regionalna w budynku dawnego urzędu gminy z XIX w.
W dobrze zachowanym budynku znajduje się izba regionalna zarządzana przez Koło Gospodyń Wiejskich w Gliniance. Izba gromadzi pamiątki historyczne związane z regionem doliny Świdra. Posiada bogaty zbiór narzędzi pracy i przedmiotów codziennego użytku, jakimi posługiwali się nasi przodkowie. Gromadzone są również ludowe stroje wywodzące się z kultury kołbielskiej. Składają się na nie: zapaski i fartuchy na ramiona, pasiaste wełniane spódnice (zwane sorcami), białe koszule, jednobarwne gorsety, czarne trzewiki i ozdoby w postaci czerwonych korali i kwiaciastych chust.
22. Glinianka – Szlak Warszawa Międzylesie – Wiązowna. Jedna z najpopularniejszych podwarszawskich tras wycieczkowych.
11-kilometrowa trasa zaczyna się przy Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu, wiedzie w większości przez las i dochodzi do Wiązowny. Po drodze leży torfowisko Biały Ług.
23. Glinianka – Szlak Wiązowna – Otwock Mlądz
Trasa ma ok. 6 km i zaczyna się od zwiedzania Wiązowny. Dalej szlak wiedzie wzdłuż Mieni do Emowa, gdzie znajduje się Rezerwat Przyrody Świder i 400-letni dąb Mazowiecki Bartek. Dalej jest Mlądz – część Otwocka, której nazwa pochodzi od młyna, który do niedawna znajdował się poniżej mostu na Świdrze.
24. Glinianka – Szlak Halinów – Wiązowna
Szlak Halinów – Wiązowna Szlak ma ok. 10 km i prowadzi przeważnie wśród drzew. Zaczyna się w Halinowie, z którego zmierza do Konika Starego, gdzie przekracza Trakt Brzeski i kieruje się polną drogą na południe przez las z malowniczymi torfowiskami.
Dalej do Wiązowny.
25. Glinianka – Szlak Wiązowna – Radość
10-kilometrowy szlak prowadzi przez tereny Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Od Wiązowny wiedzie w stronę warszawskiej Radości, po drodze mijając torfowisko Biały Ług, wydmę zwaną Zbójną Górą. Szlak kończy się przy kościele w Radości.
26. Glinianka – Wycieczki z biegiem Świdra
Szlak wyłącznie pieszy o znaczeniu ponadregionalnym. Po drodze liczne zabytki architektury drewnianej, a także pozostałości młynów i przepraw na Świdrze.
Możliwy także spływ kajakowy Świdrem, ale z miejscami, które należy przejść pieszo.
27. Glinianka – Szlak Glinianka – Rudka
Szlak wiedzie brzegami Świdra. Trasa ma ok. 11 km i zaczyna się w Gliniance, gdzie można obejrzeć zabytkowy kościół z XVIII w. oraz izbę regionalną.
Dalej wzdłuż Świdra szlak wiedzie do Woli Karczewskiej, gdzie rzeka charakterystycznie meandruje. Poniżej Woli Karczewskiej zaczyna się najpiękniejsza część doliny Świdra, który tworzy tutaj niezwykle malowniczy przełom. Dalej są wsie Kopki i Wólka Mlądzka, a na końcu Rudka z ośrodkiem wypoczynkowo-turystycznym „Rudka”.
28. Glinianka – Szlak Rudka – Otwock
Szlak z Glinianki do Rudki można przedłużyć dalej do Otwocka na odcinku 13 km. Wzdłuż Świdra trasa dochodzi do Mlądza, części Otwocka, gdzie są pozostałości młyna wodnego. Następnie rzeka przecina pasmo wydm ciągnących się wzdłuż Wisły. Następny odcinek szlaku prowadzi do Zamlądza, dzielnicy Otwocka. Stąd, przez bory sosnowe na Wydmie Świderskiej, dochodzi do centrum miasta.
29. Rzeka Świder
30. Rzeka Mienia – rzeka ma ok. 40 km długości. Swój początek ma w okolicach Kałuszyna.
W Emowie wpada do Świdra.
Rzeka do Wiązowny swobodnie rozlewa się pośród łąk Mieni, Zamienia czy Podrudzia, w którym przyjmuje dopływ rzeki Srebrna. W Wiązownie Mienia zmienia swój charakter. Jej koryto jest uregulowane, a woda płynie wąskim jarem. Ostatni fragment rzeki stanowi część Rezerwatu Przyrody Świder.
Nazwa Mieni pochodzi od metalicznych błysków w wodzie, które są znakiem występowania w niej rudy darniowej.
Fotografie Gminy Wiązowna
(fot. Fotopia/Przemysław Piątkowski)
