Przewodnik
Gmina Kołbiel
Atrakcje Gminy Kołbiel
1. Kołbiel – neogotycki kościół parafialny z 1901 r. pw. Trójcy Świętej.
Obecny kościół w Kołbieli stoi w miejscu położenia wcześniejszych świątyń. Erygowana w 1422 r. parafia w Kołbiel ma bogatą historię. Obecna świątynia powstała w latach 1895-1901 staraniem ówczesnego proboszcza ks.
Jana Wasilewskiego i według projektu znanego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Kościół w 1903 r. konsekrował sufragan warszawski Kazimierz Ruszkiewicz.
Świątynia ceglana, trzynawowa z transeptem stoi przy krótszym boku wydłużonego rynku. Charakterystycznym elementem bryły jest widoczna z daleka 50-metrowa wieża, służąca jako dzwonnica. Znajdują się na niej trzy dzwony: Józef, Maryja i Antoni-Franciszek-Wojciech, które zamontowano w 1947 r. po zniszczeniu poprzednich przez Niemców.
Wewnętrzne ściany kościoła są zdobione. Uwagę przykuwają: rokokowa chrzcielnica z XVIII w. z postacią św. Jana Chrzciciela, neogotycka ambona z figurami ewangelistów, a także neogotyckie konfesjonały. W kościele znajdują się dwa ołtarze boczne: św. Józefa z XIX w. i Miłosierdzia Bożego z 2001 r. oraz trzy małe ołtarzyki: MB Nieustającej Pomocy, św. Jana Pawła II i św. Antoniego. Kaplica boczna zawiera neogotycki ołtarz z obrazem Matki Bożej Różańcowej.
Dużą wartość ma obraz epitafijny z I poł. XVII w. przedstawiający scenę Ukrzyżowania. Znajdują się na nim także sylwetki dziedziców Kołbieli, Anny i Krzysztofa Kołbielskich na tle Jerozolimy.
Późnorenesansowy ołtarz główny z XVII w. jest bogato zdobiony. W jego centralnej części znajduje się obraz Trójcy Świętej, a powyżej Koronacja Najświętszej Maryi Panny.
Tablica z 1994 r. poświęcona żołnierzom AK poległym, pomordowanym w więzieniach, obozach i łagrach w latach 1940-1945.
Tablica ufundowana przez rodziny i byłych żołnierzy AK. Zawiera imiona i nazwiska poległych i zamordowanych.
Grota Matki Bożej z Lourdes z 1947 r.
2. Kołbiel – nagrobek Marcina Chrzanowskiego na cmentarzu przykościelnym.
Nagrobek ma formę obelisku przyozdobionego motywami kolumn, waz oraz wizerunkiem zmarłego.
3. Kołbiel – plebania z przełomu XIX i XX w.
4. Kołbiel – klasycystyczna kaplica grobowa Zamoyskich z końca XIX w. górująca nad cmentarzem parafialnym.
Murowana kaplica została wybudowana przez N. Nowakowskiego według projektu W. Strzałkowskiego.
W kaplicy pochowana jest Maria Pelagia Zamoyska, która w 1882 r. w wieku trzech lat zmarła po ukąszeniu przez żmiję.
Nagrobki zmarłych z rodziny Piątkowskich z XIX i XX w. z częściowo zachowanym metalowym ogrodzeniem.
Piątkowscy byli właścicielami Sufczyna. Na cmentarzu znajdują się cztery nagrobki członków rodziny.
Zbiorowe mogiły żołnierzy poległych w 1920 r. i 1939 r.
Trzy groby księży, w tym Jana Wasilewskiego, budowniczego kołbielskiego kościoła.
Cmentarz został założony w 1850 r. Znajduje się na nim wiele nagrobków o dużej wartości historycznej i artystycznej.
5. Kołbiel – zabytkowy układ przestrzenny z XVI w. z charakterystycznym, wydłużonym rynkiem.
Kołbiel uzyskała prawa miejskie w 1532 r. Wtedy też przeżywała największy rozkwit jako ważna miejscowość leżąca na szlaku z Czerska do Liwu. Z tego okresu pochodzi układ urbanistyczny z wydłużonym rynkiem i siatką ulic. W okresie międzywojennym rynek nosił imię ks. Ignacego Skorupki.
6. Kołbiel – pomnik-głaz z 2006 r. poświęcony pamięci ks. Ignacego Jana Skorupki.
Pomnik został odsłonięty 13 VIII 2006 r. przez ówczesnego biskupa warszawsko-praskiego Sławoja Leszka Głódzia. Do głazu przymocowana jest tablica z inskrypcją poświęconą ks. Ignacemu Skorupce i informację, że w okresie międzywojennym kołbielski rynek nosił miano ks. Skorupki.
7. Kołbiel – pomnik poświęcony poległym i pomordowanym w latach 1939-1945.
Pomnik został ufundowany przez mieszkańców Kołbieli zaraz po II wojnie światowej. Z boku znajduje się druga tablica, która została odsłonięta w 2018 r. Wypisano na niej nazwiska tzw. zakładników kołbielskich, którzy zginęli w 1944 r. podczas przymusowego transportu do Rzeszy.
8. Kołbiel – neorenesansowy pałac Zamoyskich z ok. 1866 r. wraz z parkiem krajobrazowym.
Pałac powstał na zamówienie hr. Józefa Zamoyskiego, właściciela dóbr Stara Wieś, które są teraz częścią Kołbieli.
Autorem projektu budynku był Leandro Marconi. Pałac pozostawał w posiadaniu rodziny Zamoyskich do II wojny światowej, kiedy zajęła go żandarmeria niemiecka. 22 IX 1939 r. z pałacowego tarasu przemawiał do żołnierzy niemieckich Adolf Hitler. W 1944 r. w budynku mieścił się sowiecki szpital polowy. Po wojnie pałac wraz z otoczeniem wykorzystywany był na potrzeby szkół zawodowych. Od kilku lat stoi niewykorzystywany, systematycznie niszczejąc.
Obecnie jest własnością prywatną i w przyszłych latach ma służyć jako centrum konferencyjne.
Budynek jest murowany, piętrowy, z podpiwniczeniem i czterospadowym dachem krytym blachą. Reprezentuje modny wówczas styl renesansu francuskiego. Od frontu dostrzec można dwukolumnowy portyk, który podtrzymuje balkon. Od ogrodu znajduje się otwarty taras.
Zespół pałacowy w 1967 r. został wpisany do rejestru zabytków.
9. Kołbiel – obelisk z II poł. XIX w. poświęcony hr. Józefowi Zamoyskiemu.
Granitowy obelisk upamiętnia założenie przez Józefa Zamoyskiego nowoczesnego gospodarstwa w Starej Wsi. Był on właścicielem dóbr kołbielskich w latach 1866-1878.
10. Bocian – pomnik z 2013 r. poświęcony zamordowanym leśnikom z leśniczówki Gózd w dniu 18 XII 1943 r.
Głaz z tablicą stoi na skraju wsi Bocian, w pobliżu miejsca, w którym zostali zamordowani Mieczysław Nowakowski i jego syn Dobrosław. Byli oni leśnikami i żołnierzami AK. Zbrodni dokonali bandyci powiązani z lewicową i sowiecką partyzantką.
11. Głupianka – kapliczka z 1947 r. pw. św. Anny na uroczysku Joście, dawnym miejscu pogańskiego kultu.
Zanim wybudowano kapliczkę, znajdował się w tym miejscu wielki głaz narzutowy, na którym miejscowa ludności składała żywność. Na początku XX w. kamień został rozbity i posłużył do budowy kościoła w Kołbieli. W 1907 r. wybudowano drewnianą kapliczkę, którą zastąpiła obecna, murowana. W środku znajduje się drewniana figura z XVIII w.
Przy kapliczce odbywają się uroczystości, jest także miejscem ludowych nabożeństw.
12. Karpiska – pomnik z 2005 r. upamiętniający aliancki zrzut cichociemnych i zaopatrzenia, który miał miejsce 13 III 1943 r.
Marmurowa tablica upamiętnia zrzut, do którego doszło w ramach operacji „Stock”. Sześcioosobowa załoga 138 dywizjonu specjalnego RAF zrzuciła w rejonie Karpisk zasobnik z bronią, amunicją i sprzętem sabotażowym. Ze spadochronem wyskoczyło także czterech cichociemnych.
13. Radachówka – drewniana kaplica z 1937 r. pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Jeden z najbardziej malowniczych i oryginalnych obiektów sakralnych na Mazowszu.
Kaplica powstała w latach 1935-1937 z fundacji Haliny i Karola Szlenkierów, warszawskich fabrykantów, właścicieli pobliskiego dworu. Budynek powstał według projektu Wacława Lipieńskiego, a z gotowych elementów zmontował go Jan Kubicki. Gonty do pokrycia kaplicy zostały wykonane na miejscu, a w 1985 r. zostały wymienione. W 1995 r. dojście do świątyni zostało wyłożone kostką brukową. Ponadto otoczona jest ona drewnianym płotem, a wewnątrz ogrodzenia znajdują się ławki dla wiernych.
Kaplica ma wygląda nietypowy dla Mazowsza, przypomina raczej obiekty z południa Polski. Wykonana jest w konstrukcji zrębowej z bali sosnowych, oszalowana i posadowiona na podmurówce z polnych kamieni. Kaplica jest jednonawowa, z jednym wejściem, które znajduje się w przylegającej do prostokątnej bryły wieży.
Wyposażenie kaplicy pochodzi z 1985 r., czyli ostatniej modernizacji. Kaplica w 1956 r. została wpisana do rejestru zabytków.
14. Radachówka – drewniany krzyż z 1994 r. upamiętniający fundatorów kaplicy zamordowanych w powstaniu warszawskim.
Na krzyżu widnieje inskrypcja: „W 50-tą rocznicę śmierci świętej pamięci Haliny z Pfeiffrów i Karola Szlenkierów, fundatorów kaplicy w Radachówce, zamordowanych w powstaniu warszawskim 5 sierpnia 1944”.
15. Radachówka – parasolowata sosna zwyczajna, pomnik przyrody.
Drzewo ma 7 m wysokości i 201 cm w obwodzie pnia.
16. Radachówka – drewniany dwór z ok. 1900 r. Wielokrotnie wykorzystywany jako scenografia filmowa, m.in. w „Pannach z Wilka” A. Wajdy.
Dwór powstał na zlecenie Mieczysława Pfeiffera. Po jego śmierci trafił w ręce córki Haliny, która wyszła za mąż za Karola Szlenkiera. Od tamtej pory dwór pozostaje w rękach rodziny Szlenkierów, warszawskich przemysłowców i filantropów. W czasie II wojny światowej został splądrowany.
Budynek jest parterowy, nakryty czterospadowym dachem z wystawkami od frontu i ogrodu. Od frontu uwagę przykuwa drewniany ganek, który jednak powstał dopiero w latach 80. XX w., od ogrodu jest natomiast oszklona weranda.
W dworze m.in. kręcono filmy: „Panny z Wilka”, „Sława i chwała” czy „Prawo ojca”.
Dwór otoczony jest zabytkowym parkiem, w którym znajdują się pomniki przyrody, a wśród nich 350-letni dąb czy 200-letnia sosna. Znajduje się tutaj także arkadowa, drewniana kapliczka z figurą Matki Bożej.
17. Rudno – kompleks pałacowo-parkowy. Klasycystyczny pałac z ok. 1800 r. i pozostałości parku z I poł. XIX w. Obecnie siedziba fundacji Być Więcej.
Pałac powstał na zlecenie Marcina Chrzanowskiego, ówczesnego właściciela wsi Rudno. Autorem projektu budynku był prawdopodobnie Hilary Szpilowski. Pałac pozostawał w rękach prywatnych do 1944 r. Po II wojnie światowej urządzono w nim szkołę podstawową, Dom Pamiętnikarstwa Polskiego oraz Klub Robotników Piszących. Kompleks następnie użytkowany był przez jedną z firm, a od 2001 r. jest w rękach prywatnych. W latach 2003-2005 pałac został odrestaurowany. Obecnie w pałacu mieści się siedziba fundacji Być Więcej, która organizuje liczne wydarzenia kulturalne na terenie pałacu.
Pałac jest budynkiem posadowionym na planie prostokąta, murowanym, piętrowym, nakrytym czterospadowym dachem. Elementem charakterystycznym jest wysoki portyk z kolumnami i nakryty trójkątnym frontonem. Na elewacji ogrodowej znajdują się dwa ryzality z tarasem umieszczonym między nimi. Wewnątrz zachowały się marmurowe kominki z I poł. XIX w. Wśród licznych pomieszczeń wyróżnia się sala balowa w kształcie litery L, przedzielona czterema kolumnami.
Zespół pałacowy w 1956 r. został wpisany do rejestru zabytków.
W otoczeniu pałacu znajduje się park o powierzchni 9.04 ha ze stawami i rzeczką. Stosunkowo dobrze zachował się oryginalny dojazd od frontu.
18. Rudzienko – park dworski z XIX w. z pozostałościami zabudowań. Obecnie teren szkoły podstawowej.
Z dawnego zespołu dworskiego zachowały się jedynie resztki zdziczałego parku, ruiny lamusa oraz kompleks stawów. Park został założony w stylu klasycystycznym w I poł. XIX w. Znajdują się w nim pomniki przyrody: 2 topole białe, 2 olsze czarne i dąb szypułkowy. W Rudzienku stał drewniany dwór z I poł. XIX w., który został w 2000 r. rozebrany i przeniesiony do skansenu w Suchej, gdzie znajduje się do dzisiaj. W całości zachowała się jedynie oficyna przy bramie wjazdowej.
19. Rudzienko – kompleks stawów z XIX w. o łącznej powierzchni ok. 5 ha.
Stawy powstały jako część kompleksu dworskiego. Znajdują się na nienazwanym cieku wodnym, który wpływa do rzeki Świder. Razem z przyległym pastwiskiem o powierzchni 1 ha są własnością Agencji Nieruchomości Rolnych. W ostatnich latach stawy zostały odmulone, a ich brzeg uregulowany.
Stawy są chętnie wykorzystywane przez wędkarzy.
20. Rudzienko – murowana kapliczka przydrożna św. Jana Nepomucena z I poł. XIX w.
Murowana, czworoboczna, otynkowana kapliczka słupowa z figurą św. Jana Nepomucena. Trzykondygnacjową konstrukcję wieńczy arkadowe zadaszenie przykryte blachą.
21. Rudzienko – murowana kapliczka przydrożna z 1905 r.
22. Sępochów – murowana kapliczka przydrożna z 1899 r.
Kapliczka jest murowana z cegieł. Zwieńczona dwuspadowym dachem z dwiema wnękami. W jednej z nich znajduje się obraz Matki Bożej.
23. Sępochów – rzeka Świder z licznymi zakolami i starorzeczami. Część Rezerwatu Przyrody Świder.
W Sępochowie zaczynają się charakterystyczne dla rzeki Świder meandry, od których bierze ona swoją nazwę. W miejscowości znajduje się także Wyspa Sępochowska, największa wyspa na Świdrze, która została utworzona poprzez regulację rzeki.
Wysoki próg doliny rzecznej jest niezwykle malowniczy, a sama rzeka w Sępochowie ma wygląd dziki.
24. Sufczyn – murowana, domkowa kapliczka z 1916 r.
Ceglana, domkowa kapliczka stoi przy prywatnej posesji. Nad wejściem znajduje się wnęka z figurą Matki Bożej oraz rok powstania budynku.
25. Sufczyn – szerokie koryto rzeki Świder i tama do regulowania poziomu wody.
W Sufczynie Świder ma duże walory rekreacyjne. Woda nadaje się do kąpieli i wędkarstwa. Tama pozwala na regulowanie poziomu wody, co można wykorzystać do rekreacji wodnej.
26. Sufczyn – klasycystyczny dwór Dudzianka z 1827 r. Obecnie własność prywatna.
Dwór jest murowany, parterowy, z czterospadowym dachem. Budynek powstał na planie prostokąta.
W elewacji frontowej znajduje się ryzalit z wgłębionym portykiem z dwiema kolumnami. W elewacji ogrodowej podobna, płytsza wnęka.
27. Teresin – kaplica z XXI w. pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus, w której znajdują się relikwie świętej.
Kaplica stała się ważnym miejscem lokalnego kultu, gdy w 2010 r. sprowadzono do niej relikwie św. Teresy z Lisieux. Co roku organizowana jest Terezjada w dzień imienin Teresy. Nabożeństwo przy kaplicy przyciąga wielu wiernych.
Fotografie Gminy Kołbiel
(fot. Fotopia/Przemysław Piątkowski)
