Przewodnik
Gmina Sobienie-Jeziory
Atrakcje Gminy Sobienie-Jeziory
1. Sobienie-Jeziory – kościół parafialny z 1806 r. pw. Wszystkich Świętych. Powiększany w 1908 r. i 1982 r.
Kościół znajduje się przy rynku. Ufundował go Jacek Jezierski – założyciel miejscowości Sobienie-Jeziory oraz jego syn Karol Jezierski, dziedzic dóbr sobieńskich. Utworzono też nową parafię, która została wydzielona z parafii w Warszawicach.
Nazwisko projektanta budowli nie jest znane. Niewielka murowana, jednonawowa świątynia jest orientowana. Dwuspadowy dach pokrywa blacha. Charakterystyczną cechą kościoła jest wysoka wieża z wielostopniowymi skarpami w narożach. Nad wejściem głównym znajduje się tablica z 1810 r. upamiętniająca ojca budowniczego kościoła – Jacka Jezierskiego.
Wyposażenie kościoła w większości pochodzi z końca XIX w. Dwa ołtarze boczne, a także chrzcielnica pochodzą z 1898 r. Obrazy św.
Jana Nepomucena i św. Barbary znajdujące się w bocznych ołtarzach namalował w 1898 r. M. Kasiewicz. W 2018 r. w kościele poświęcono nowy ołtarza Miłosierdzia Bożego.
Ołtarz główny pochodzi z 1898 r. Jego autor, a także autorzy obrazów i rzeźb, które się w nim znajdują, nie są znani. W centralnej części ołtarza znajduje się kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w sukni, a także służący za jego przesłonę obraz Wszystkich Świętych. Na jego bokach widnieją figury św. św. Piotra i Pawła. Nad obrazem znajdują się dwie głowy aniołów, a całość wieńczy krzyż.
Tablice w kościele.
2. Sobienie-Jeziory – figury Chrystusa z krzyżem i Matki Bożej Niepokalanej z 1949 i 1951 r. na skwerku przed kościołem.
Figura Chrystusa jest pamiątką misji świętych, które odbywały się w parafii w dniach 13-23 V 1948 r. Stanowi także wyraz dziękczynienia parafian za ocalenie w czasie II wojny światowej. Figura Matki Bożej została postawiona symetrycznie w stosunku do figury Chrystusa, tworząc z nią jednorodną kompozycję zagospodarowania skwerku, czyli sobieńskiego rynku.
3. Sobienie-Jeziory – mogiła żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej na cmentarzu parafialnym.
Mogiła swój obecny wygląd przybrała w 2016 r., kiedy została gruntownie zmodernizowana. Zamontowano wtedy nowy pomnik z szarego granitu oraz tablicę z nazwiskami poległych. Uporządkowano teren wokół mogiły, a także odrestaurowano figurę Matki Bożej.
Nekropolia w Sobieniach-Jeziorach została założona na planie trapezu i ogrodzona murem z kamieni polnych. Posiada nieregularny układ alejek i zabytkowy drzewostan, m.in. kasztanowce białe, lipy drobnolistne, dęby szypułkowe oraz sosny pospolite.
4. Radwanków Szlachecki – pomnik z 1969 r. upamiętniający żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego poległych w sierpniu 1944 r. w boju o Kępę Radwankowską.
Granitowy głaz z tablicą upamiętnia walkę 3 batalionu 2 pułku I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki I Armii WP z najeźdźcą hitlerowskim, jaka została stoczona 26 sierpnia 1944 r. Pomnik oddaje cześć poległym żołnierzom i ich dowódcy, mjr. Janowi Rembezie.
5. Warszawice – drewniany kościół parafialny z 1736 r. pw. św. Jana Chrzciciela. Jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych gminy Sobienie-Jeziory i całego powiatu otwockiego.
Budowa kościoła w Warszawicach wiąże się z przeniesieniem siedziby parafii z pobliskiego Radwankowa z powodu zniszczenia tamtejszej świątyni przez wylew Wisły.
Nowy kościół ufundował w 1736 r. marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński.
Kościół, pomimo kilku restauracji w XIX i XX w., zachował swoją oryginalną formę. Świątynia jest orientowana, trójnawowa, wzniesiona na ceglanej podmurówce. Nad częścią nawową dach jest dwuspadowy, a okap nad prezbiterium jest dachem trójpołaciowym. Nad dachem góruje ośmioboczna sygnaturka. Ściany wzniesione są w układzie zrębowym i oszalowane deskami.
Wystrój wnętrza nawiązuje do pierwotnej kolorystyki i jest bogato zdobiony. Dominują kolory zielony i biały. Uwagę przykuwa tęczowa belka z krucyfiksem barokowym z I poł. XVIII w. i grupą rzeźb przedstawiających scenę ukrzyżowania. Najstarszym obiektem na terenie kościoła jest gotycka rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, datowana na lata 1370-1380, która stanowiła pierwotne wyposażenie świątyni w Radwankowie, a obecnie znajduje się w bocznym ołtarzu kościoła warszawickiego. Na chórze widoczne są organy z 1852 roku, które wykorzystywane są do dziś.
Ciekawym elementem jest także oryginalna tablica fundacyjna z 1736 r., która znajduje się w kruchcie kościoła. Cztery sosnowe filary zostały wstawione w czasach II wojny światowej, aby uchronić świątynię przed zawaleniem.
Kościół wraz z dzwonnicą w 1962 r. został wpisany do rejestru zabytków.
6. Warszawice – neoklasycystyczna murowana dzwonnica z 1908 r., pełniąca również funkcję kościelnej bramy.
Na masywnej, białej dzwonnicy w 1922 r. zamontowano dwa dzwony – Jan i Szymon.
Pomniki przy kościele: Głaz z tablicą upamiętniającą Jana Pawła II.
Figura Matki Bożej Fatimskiej.
Pomnik poświęcony kardynałowi Stefanowi Wyszyńskiemu.
Kamienny krzyż z pasyjką z 1928 r.
Krzyż wotywny ufundowany przez parafian.
Cmentarz Cmentarz w Warszawicach wytyczono na planie nieregularnego wielokąta. Wśród nagrobków występuje wiele zabytkowych, które pochodzą z XIX i początku XX w.
Wykonane są z piaskowca, granitu, wapienia, żeliwa lub kutego żelaza.
Do wartościowszych obiektów zalicza się nagrobki: ks. Józefa Tarkowskiego, zm. 1886 r., ks. Józefa Ostałowskiego, zm. 1909 r., Antoniego Książka, zm. 1916 r., grobowiec rodziny Stalkowskich i Zawadzkich oraz późnoklasycystyczne nagrobki Agnieszki Robakiewicz, zm. w 1842 r. i Leopolda Radzińskiego, zm. 1853 r.
Zbiorowa mogiła żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego poległych w walkach o Kępę Radwankowską w 1944 r.
W mogile pochowani są żołnierze 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki polegli w dniach 23-26 sierpnia 1944 roku na Kępie Radwankowskiej. Na grobie znajduje się odnowiona w 2003 r. tablica, na której wypisano nazwiska 11 poległych żołnierzy i wspomniano o 9 niezidentyfikowanych.
7. Warszawice – pomnik z 2003 r. ku chwale żołnierzy Batalionów Chłopskich. Upamiętnia on zrzut broni przyjęty we wrześniu 1943 r.
Pomnik, który znajduje się na placu szkolnym, został odsłonięty 21 IX 2003 r. Upamiętnia przyjęcie zrzutów broni przez oddział żołnierzy Batalionów Chłopskich placówki Dziecinów – Całowanie na okolicznych polach we wrześniu 1943 r. Broń została przeznaczona na obronę Warszawy.
Na pomnik składa się głaz ustawiony na cokole z napisem: „Żywią i Bronią”, przymocowana do niego tablica oraz niewielki metalowy orzeł.
8. Stary Zambrzyków – pomnik z 1921 r. na mogile 60 powstańców styczniowych.
Mogiła i pomnik znajdują się przy drodze ze Starego Zambrzykowa do Karczunku. W tym miejscu 18 III 1863 r. połączone oddziały powstańcze Józefa Jankowskiego, Jana Matlińskiego i Adama Andrzeja Zielińskiego zostały zaatakowane przez przeważające siły rosyjskie. Poległo 60 powstańców, a pozostali wycofali się w okolice Natolina w gm. Osieck, gdzie doszło do kolejnej potyczki. Obelisk został odsłonięty 3 V 1921 r. Jest wyrazem wdzięczności rodaków za ofiarę złożoną przez powstańców.
Ogrodzony obelisk znajduje się na kopcu mogilnym. Na pomniku widnieją tablice z napisem: „Ś.P. obrońcom ojczyzny poległym w 1863 r. dnia 3 V 1921 r. Rodacy” oraz wizerunkiem orła. Na szczycie pomnika umieszczono krzyż.
Pomnik wraz z otoczeniem został w 2012 r. odrestaurowany.
9. Piwonin – pomnik z 1945 r. upamiętniający polskich żołnierzy poległych we wrześniu 1939 r.
Pomnik został odsłonięty 15 VII 1945 r. Od tamtej pory jego zewnętrzny wygląd kilkukrotnie był zmieniany, ale kształt zachował się w formie niezmienionej. Pomnik ma kształt obelisku z dwiema tablicami zwieńczonego metalowym krzyżem. Otoczenie monumentu jest wyłożone kostką i ogrodzone, zapewniając swobodny dostęp.
Obiekt upamiętnia żołnierzy poległych w walkach obronnych mostu na Wiśle między Piwoninem a Brzuminem, a także o inne przyczółki nad Wisłą.
10. Piwonin – pozostałości mostu na Wiśle między Piwoninem a Brzuminem.
Most został wybudowany przez wojskowe oddziały saperów z Puław, Warszawy i Modlina. Wobec zbliżającej się wojny konieczne było wykonanie kilku dodatkowych przepraw przez Wisłę. Jedna z nich powstała między Piwoninem a Brzuminem.
Most miał około 1000 m długości i 3 m szerokości. Został zbudowany z drewna na żelaznych belkach i palach sosnowych wbitych w dno rzeki.
Służył przede wszystkim celom wojskowym, ale udostępniano także ludności cywilnej. Do mostu prowadził dojazd od strony Sobień-Jezior. Obiekt został poważnie uszkodzony podczas walk wrześniowych w 1939 r. i nie nadawał się do użytkowania.
11. Piwonin – zbiory jabłek – Gmina Sobienie-Jeziory słynie z upraw sadowniczych i warzywniczych.
Bazę produkcji rolnej w gminie Sobienie-Jeziory stanowi 6,1 tys. ha użytków rolnych. Grunty o najwyższej jakości występują w południowo-zachodniej części gminy w pobliżu Wisły. To właśnie tam koncentrują się sady i pola. Przeciętne plony jabłek wynoszą 20t/ha, a w niektórych nawet 60t/ha.
Tradycją gminy Sobienie-Jeziory jest organizacją w ostatnią niedzielę sierpnia plenerowej imprezy pn. „Owocobranie”, która jest symbolicznym rozpoczęciem zbiorów w sadach. Wydarzenie to podkreśla sadownicze i warzywnicze tradycje gminy wchodzącej w skład mikroregionu etnograficznego zwanego Urzeczem.
12. Sobienie Kiełczewskie Drugie – drewniany wiatrak typu koźlak z 1838 r. Jedyny tego typu obiekt zachowany na Mazowszu.
Umiejscowiony na sztucznym nasypie wiatrak ufundował dr Seweryn Łubieński, a wybudował Stefan Bochański. Informacje na ten temat znajdują się na belce mącznicy.
Wiatrak został zbudowany na planie prostokąta, ma trzy kondygnacje. Ściany budynku są konstrukcji słupowo-ramowej i zostały wykończone z zewnątrz deskami.
W środku znajdują się oryginalne urządzenia do mielenia zboża. W połowie lat 70. XX w. wiatrak został dostosowany do pracy z napędem elektrycznym i pracował do końca lat 90. XX w., kiedy zaprzestano produkcji mąki.
W 2003 r. wiatrak został wpisany do rejestru zabytków.
13. Sobienie Szlacheckie – zespół pałacowy i folwarczny z poł. XIX w. Obecnie hotel.
Pałac został wybudowany dla rodziny Jezierskich, w której posiadaniu pozostawał do II wojny światowej. Później majątkiem zarządzały okupacyjne władze niemieckie, a w 1944 r. stacjonowała w nim Armia Czerwona. W latach 50. XX w. pałac miał zostać siedzibą prezydenta Bolesława Bieruta i w 1952 r. został wyremontowany. Mieściła się w nim spółdzielnia „Cerata”, a następnie zakład produkcyjno-usługowy Ledrox. Obecnie odrestaurowany pałac znajduje się w rękach prywatnych i od 2012 r. jest siedzibą hotelu Sobienie Królewskie Golf&Country Club.
Architektura pałacu nie odstaje od typowych dziewiętnastowiecznych murowanych rezydencji szlacheckich na Mazowszu. Został wzniesiony na planie prostokąta, jest dwukondygnacyjny i przykryty czterospadowym dachem. Charakterystycznym elementem budynku są ryzality. Najwydatniejszy jest centralny, a przed nim kolumnowy ganek niosący taras.
Do otoczenia pałacu należy park wraz z zabudowaniami folwarcznymi: spichlerzem z II poł. XIX w., stodołą z końca XIX w., wozownią z II poł. XIX w., chlewem z końca XIX w., oborą z końca XIX w. oraz piwnicą z końca XIX w.
Założenie pochodzi z XVIII w. i jest typowe dla siedzib szlacheckich. Łączy pałac, park i rozbudowaną część gospodarczą. Obecnie prowadzone są prace remontowe, które mają na celu wykorzystania obiektów dla nowych funkcji.
Park o układzie swobodnym zdominowany jest przez drzewa liściaste: jesiony wyniosłe, kasztanowce białe i klony pospolite.
14. Sobienie Szlacheckie – pole golfowe w hotelu Sobienie Królewskie Golf&Country Club.
Pole golfowe w Sobieniach Szlacheckich zostało otwarte wraz z hotelem w 2012 r. Inspirowane jest podobnymi polami w Wielkiej Brytanii i dostosowane zarówno do doświadczonego jak i amatorskiego gracza. Jest to obiekt klasy mistrzowskiej.
Pole posiada ogromne zaplecze treningowo-dydaktyczne. Do dyspozycji graczy pozostaje Akademia Golfa.
15. Śniadków Górny – cmentarz żydowski założony przed 1860 r. Miejsce pochówku społeczności żydowskiej zamieszkującej Sobienie-Jeziory.
Cmentarz żydowski znajduje się na południe od cmentarza rzymskokatolickiego w Sobieniach-Jeziorach, w granicach administracyjnych wsi Śniadków Górny. Jego teren jest nieogrodzony i wtórnie zalesiony.
Kirkut przez lata służył licznej społeczności żydowskiej, która zamieszkiwała Sobienie-Jeziory. W 1890 r. stanowili oni 74% wszystkich mieszkańców. Na początku XX w. chowano na nim także kuracjuszy i letników z otwockich sanatoriów. Podczas II wojny światowej teren cmentarza wszedł w skład getta utworzonego w Sobieniach-Jeziorach, a po jego likwidacji został zniszczony. Macewy zostały pocięte i posłużyły jako płyty chodnikowe przy sobieńskiej plebanii zajętej na siedzibę Gestapo.
W 2003 r. z inicjatywy miejscowego proboszcza ks. Romana Karwackiego zaczęto przewozić macewy na teren cmentarza.
Zinwentaryzowano ponad 500 macew. Większość z nich pochodzi z I poł. XX w., najstarsza datowana jest na 1860 r., a najpóźniejsza na 1940 r.
Nagrobki w większości wykonane są z piaskowca, a tylko niektóre z granitu. Nie są to pomniki o wybitnych walorach artystycznych, ale stanowią dużą wartość historyczną ze względu na dobry stopień zachowania polichromii.
Kirkut w 2011 r. został wpisany do rejestru zabytków.
16. Siedzów – zespół dworski z ok. 1890 r. Własność prywatna.
Na zespół dworski składa się drewniany dwór z ok. 1890 r., park z końca XIX w. oraz spichlerz z 1826 r. Dwór został wzniesiony dla rodziny Daszewskich.
Prawdopodobnie wykorzystano elementy ze starszego dworu. Jest to budynek w części parterowy, a w części piętrowy, z naczółkowymi dachami z szerokimi okapami.
Wyróżnia się czterokolumnowy ganek, który stanął w miejscu starszego. Budynek posiada cechy typowej siedziby ziemiańskiej.
W pobliżu dworu rozciąga się 5-hektarowy park, w którym rosną liczne pomniki przyrody, m.in. topole białe, modrzewie, dęby szypułkowe, lipy drobnolistne czy jesiony wyniosłe. Wyróżnia się dobrze zachowana aleja kasztanowcowa. Godne uwagi są również stawy oraz pobliskie Jezioro Siedzowskie.
Spichlerz posiada zachowaną na sosrębie inskrypcję z rokiem powstania. W latach 90. XX w. został przeniesiony z pobliskiego folwarku na teren parku i tam odtworzony na podmurówce. Budynek został zmodyfikowany do potrzeb sali biesiadnej i w niewielkim stopniu przypomina oryginalny spichlerz.
Park dworski został wpisany na listę zabytków w 1981 r., a dwór i spichlerz w 2004 r.
17. Przyroda – Rezerwat przyrody Wymięklizna. Chroni wielogatunkowy drzewostan o znacznym stopniu naturalności wraz z występującymi w nim gatunkami ptaków.
Rezerwat Wymięklizna został utworzony w 1996 r. na obszarze 62,37 ha. Jego nazwa pochodzi od występującego w tym rejonie lokalnego obniżenia terenu. Rezerwat jest przykładem łęgu jesionowo-olszowego z cennymi, chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin, wśród których na uwagę zasługują wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity czy też przylaszczka pospolita. Rezerwat stanowi siedlisko wielu gatunków ptaków, takich jak trzmielojad, krogulec, brodziec samotny, dzięcioł średni, słonka.
18. Przyroda – Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu.
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu leży na powierzchni 70 070 ha, w trzech powiatach: otwockim, mińskim i garwolińskim. Większość tego obszaru znajduje się pod nadzorem Nadleśnictwa Celestynów.
Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny wyróżniające się krajobrazem o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełniące funkcję korytarzy ekologicznych.
19. Przyroda – Dolina Środkowej Wisły – obszar specjalnej ochrony ptaków.
Ostoja ptaków rozciąga się pomiędzy Dęblinem a Płockiem. Na odcinku tym Wisła tworzy liczne wyspy, starorzecza i boczne kanały. Występują tu zarówno wyspy w formie piaszczystych łach, po dobrze uformowane wyspy porośnięte roślinnością zielną, które sprzyjają wylęgowi licznych gatunków ptaków.
W Dolinie Środkowej Wisły gniazduje około 50 gatunków ptaków wodno-błotnych.
Występują tu co najmniej 23 gatunki ptaków ważnych w skali europejskiej. Spośród nich lęgi odbywają tu m.in. mewa czarnogłowa i mewa mała oraz cztery gatunki rybitw, m.in. rybitwa białoczelna i rzeczna. Występuje tu również 9 gatunków wpisanych do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt m.in. ostrygojad, podgorzałka i podróżniczek. W okresie zimy występują tu duże koncentracje gągoła i bielczka.
Obszar ma bardzo duże znaczenie jako szlak wędrówkowy dla ptaków migrujących.
Spośród roślin cennych w skali Europy rośnie tu lipiennik Loesela.
20. Przyroda – jeziora
W gminie Sobienie-Jeziory jest kilka jezior o charakterystycznym wydłużonym kształcie, które powstały w wyniku przesunięcia się koryta Wisły i odłączenia się starorzecza.
Fotografie Gminy Sobienie-Jeziory
(fot. Fotopia/Przemysław Piątkowski)
